Gdy pojawiają się niespodziewane wydatki, chętnie sięgamy po pożyczki i kredyty gotówkowe. Niestety nie zawsze udaje się spłacić je na czas. W takiej sytuacji trzeba liczyć się z tym, że dług zostanie powiększony o dodatkowe koszty. Czym dokładnie są odsetki za opóźnienie w spłacie? Od czego zależy ich wysokość i jak obliczyć kwotę do spłaty?
Czym są ustawowe odsetki za opóźnienie?
Choć większość z nas stara się terminowo regulować swoje zobowiązania, to czasami z różnych powodów jest to zwyczajnie niemożliwe. W takiej sytuacji wierzyciel ma prawo żądać od dłużnika ustawowych odsetek za opóźnienie. Są to dodatkowe koszty doliczane do wysokości długu, które mają wynagrodzić wydłużony czas oczekiwania na przelew. Najczęściej zdarza się to w przypadku pożyczek i kredytów po dacie wymagalności, ale tak naprawdę ustawowe odsetki za opóźnienie mogą dotyczyć praktycznie każdego rodzaju długu, np. zbyt późno zapłaconych faktur, rachunków czy podatków.
Wierzyciel nie ma obowiązku żądania odsetek od dłużnika – może, ale nie musi tego robić. Tak naprawdę zależy to od jego dobrej woli. Czasami zdarza się, że w ramach zachowania dobrych relacji biznesowych wierzyciel po prostu rezygnuje z naliczania odsetek, wymagając od dłużnika spłaty zobowiązania w jego pierwotnej wysokości. Warto pamiętać, że jeśli odsetki za opóźnienie już zostały naliczone, ale wierzyciel mimo wszystko zdecyduje o ich umorzeniu, to formalnie dłużnik się wzbogacił i musi on zapłacić podatek od umorzonej kwoty. Co istotne, poza odsetkami dłużnikowi grożą również inne konsekwencje za opóźnienie w spłacie pożyczki.
Od czego zależy wysokość odsetek za opóźnienie?
Wysokość odsetek za opóźnienie jest regulowana przez artykuł 481 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim odsetki za opóźnienie wynoszą tyle, ile aktualna stopa referencyjna ustalana przez Narodowy Bank Polski powiększona o dodatkowe 5,5 punktu procentowego. W praktyce oznacza to, że ich wysokość jest zmienna i zależy od decyzji podjętych przez polski bank centralny.
Referencyjna stopa procentowa to główne narzędzie w rękach Narodowego Banku Polskiego – od jej wysokości zależy nie tylko wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie, ale też koszt kredytów o zmiennym oprocentowaniu. Decyzja o zmianie wysokości stóp procentowych zostaje podjęta przez Radę Polityki Pieniężnej, czyli organ doradczy NBP, bezwzględną większością głosów.
Odsetki za opóźnienie – ile obecnie wynoszą?
Za każdym razem, gdy stopa referencyjna zostaje podniesiona lub obniżona, zmienia się też wysokość odsetek za opóźnienie, jakie trzeba zapłacić wierzycielowi. Dlatego za każdym razem warto zobaczyć, jaka jest jej aktualna wysokość, co pozwoli obliczyć, jaką kwotę trzeba będzie oddać. Obecnie (listopad 2023 roku) stopa referencyjna NBP została ustalona na poziomie 5,75 proc., co oznacza, że wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie wynosi 11,25 proc. w skali roku. Co istotne, liczba ta może się zmienić. Rada Polityki Pieniężnej zbiera się na comiesięcznych posiedzeniach, w ramach których może podjąć decyzję o podwyższeniu lub obniżeniu stóp procentowych.
Czy odsetki za opóźnienie zawsze są takie same?
W umowie można zapisać, że odsetki za opóźnienie mają inną wysokość od tej standardowej. Jest jednak pewien haczyk – nie mogą one być większe od odsetek maksymalnych za opóźnienie, które wynoszą dwukrotność aktualnej wysokości ustawowych odsetek za opóźnienie. A zatem obecnie maksymalne odsetki ustawowe wynoszą 22,5 proc. w skali roku.
Warto o tym wiedzieć, bo wiele firm pożyczkowych zapisuje w umowach najwyższą możliwą kwotę odsetek za opóźnienie, przez co często dług rośnie w dużo szybszym tempie, niż możemy się tego spodziewać. Jeśli taki zapis znalazł się w umowie, to wierzyciel ma prawo naliczać odsetki za opóźnienie w wysokości maksymalnych odsetek ustawowych. Jest to jedna z wielu konsekwencji, które grożą za opóźnienie w spłacie pożyczki.
Jak obliczyć kwotę do spłaty?
Obliczenie kwoty do spłaty uwzględniającej odsetki za opóźnienie w spłacie jest dość proste, choć warto zwrócić uwagę na kilka szczegółów, które mogą istotnie zmienić wynik dokonanych kalkulacji. Najłatwiej jest to zrobić, wykorzystując poniższy wzór:
- zaległa kwota x liczba dni zwłoki x wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie / 365
Warto przy tym pamiętać, że liczba dni zwłoki obliczana jest od pierwszego dnia kalendarzowego po terminie wymagalności. Wyjaśnijmy to na konkretnym przykładzie. Jeśli spłata miała nastąpić 1 stycznia, to bieg odsetek ustawowych zaczyna się od 2 stycznia. A zatem jeśli spłata zostanie dokonana 20 stycznia, zwłoka wyniesie 19 dni. Co istotne, wzór zawsze dzieli się przez 365 dni, nawet w roku przestępnym.
Odsetki za opóźnienie a odsetki kapitałowe
Wiele osób często myli ze sobą odsetki za opóźnienie i odsetki kapitałowe. Te drugie są naliczane od wysokości kapitału pożyczonego w ramach kredytu czy pożyczki. Mają one stanowić wynagrodzenie wierzyciela, ale ich wysokość jest obecnie na tyle niska, że większość pożyczkodawców dolicza dodatkowo różne prowizje czy opłaty administracyjne. Informacja na temat odsetek kapitałowych musi znaleźć się w umowie pożyczki lub kredytu. Podobnie jak w przypadku odsetek za opóźnienie, ich wysokość zależy od aktualnego poziomu stopy referencyjnej NBP, do której dodaje się dodatkowe 3,5 punktu procentowego.
Doświadczony copywriter i dziennikarz, który od ponad czterech lat pisze na temat finansów osobistych i ekonomii. Prywatnie interesuje się filmem i historią kina. Pozytywne Finanse to osobisty projekt, który ma na celu szerzenie wysokiej jakości wiedzy eksperckiej.